Openbare debat op 20 maart 1985 in het Promenade Hotel in Scheveningen met Gromyko jr. en Lomeiko uit de Sovjet-Unie.
Openbaar debat onder auspiciën van de Stichting Atlantische Commissie met Anatoly A. Gromyko (directeur van het Afrika Instituut te Moskou en zoon van de huidige president van de Sovjet-Unie) en Vladimir Lomeiko (woordvoerder van het Sovjet-ministerie van Buitenlandse Zaken) in het Promenadehotel te Scheveningen op 20 maart 1985 over een werkrelatie met de Sovjet-Unie en Oost-Europa. Debatleider de eerste vice-voorzitter van de Atlantische Commisie Dake.
Wat een “vruchtbare dialoog” en een “bijeenkomst tot wederzijds begrip” had moeten worden ter afronding van het bezoek van Gromyko jr. en Vladimir Lomeiko aan Nederland, ontwikkelde zich eerder tot een wig-carré confrontatie tussen de discussiepartners, de crême van de Nederlandse veiligheidselite en de twee gasten uit de Sovjet-Unie. Debatleider Dake wilde zich niet aan een samenvatting wagen; niet verder dan een “subjectieve impressie”.
Een aantal deelnemers in de zaal , waarvan wij (Pierre Talloen, één van mijn officieren-student Int. Veiligheidsvraagstukken, en ikzelf) enigen herkenden als [hoofd-]medewerkers bij de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, toonden zich na afloop duidelijk teleurgesteld. “We hebben geen nieuwe argumenten gehoord”, was één van de meest beluisterde opmerkingen. Was deze opvatting, dat de discussies geen nieuwe uitspraken, stellingen of bewijsgronden opleverden op basis waarvan beleidsrelevante conclusies te trekken zijn, juist ? Wij waren daar niet a priori van overtuigd. En hadden gelijk.
Daarvoor moet je de context bedenken van waaruit Gromyko jr. en Lomeiko op dat moment Nederland bezochten. Deelnamen aan een private conferentie (15-17 maart) op kasteel Den Alerdinck in Laag Zuthem bij Zwolle met leden uit de wetenschappelijke, politieke en mediagemeenschap over “wapenbeheersing en ontspanning” (met o.a. enige belangrijke Amerikanen) en nu op 20 maart debatteren in het publieke debat van de Atlantische Commissie in Scheveningen..
Op 10 maart 1985 overleed de oude secretaris-generaal van de CPSU (Communistische Partij van de Sovjet-Unie) Tsernenko. Nog diezelfde dag koos het Politbureau van de CPSU op voorspraak van Gromyko sr. de 54-jarige Michael Gorbatsjov tot secretaris-generaal, wat kort daarop werd bevestigd door het Centraal Comité. Die kondigde beleidsschouw en hervormingen aan. In maart 1986 zou het 27e Partijcongres van de CPSU gaan plaatvinden. De uitspraken van Gromyko jr. en Lomeiko op 20 maart in Nederland, tien dagen na het besluit van het Politbureau in Moskou om Gorbatsjov als de nieuwe politieke leider van de Sovjet-Unie te kiezen, zouden we dus in dàt licht moeten bezien. Maar dan moet je wèl het Sovjet politieke spraakgebruik kennen en serieus nemen om te achterhalen of het bewind-Gorbatsjov herziene Oost-West betrekkingen zou kunnen inluiden. Ik ben daarop afgestudeerd (1982).
Bijgaand verslag en analyse beogen daarom méér dan Dake’s “subjectieve impressie”. Allereerst natuurlijk een gesystematiseerde verslaglegging, ontdaan van polemische elementen en retorische spitsvondigheden. Op die manier wordt het debat qua inhoud en strekking toegankelijk. Daarnaast ging het ons (Pierre en mij) om het signaleren van enkele zakelijke hoofdlijnen in het debat en enige concrete conclusies dienaangaande.
Naschrift anno nu: het is aan de lezer om achteraf [historisch] te beoordelen of op de avond van die 20e maart 1985 de contouren al zichtbaar werden van datgene wat op het 27e Partijcongres van de CPSU in maart 1986, in Gorbatsjov’s boek “Perestrojka; Een nieuwe visie voor mijn land en de wereld” (1987) en in het praktische Sovjet-beleid daarna aan de orde was. De opmerking: “We hebben geen nieuwe argumenten gehoord”, was misplaatst. In november 1990 eindigde met de akkoorden van Parijs de Koude Oorlog. En daarna ?
